پرسشگری سقراطی و اثربخشی درمانی

پرسشگری سقراطی در رواندرمانی مدرن

پرسشگری سقراطی، روشی ریشه‌دار در فلسفه یونان باستان، امروزه به‌عنوان یک مداخله قدرتمند در روان‌درمانی مدرن، به‌ویژه در درمان شناختی–رفتاری (CBT) و درمان فراشناختی (MCT)، شناخته می‌شود. مطالعات تجربی نشان داده‌اند که این سبک پرسشگری باعث تغییر شناختی می‌شود که به کاهش علائم افسردگی منجر می‌گردد (منبع)، روند بهبودی را در جلسات ابتدایی تسریع می‌کند (منبع) و در درمان اختلالات اضطرابی و افسردگی در رویکرد MCT اثربخش است (منبع). افزون بر این، مراجعان و ناظران، جلسات مبتنی بر دیالوگ سقراطی را هم از نظر مفید بودن و هم از نظر ایجاد حس خوداتکایی، اثربخش‌تر از روش‌های آموزشی مستقیم ارزیابی کرده‌اند (منبع). همچنین، این روش به افزایش خودآگاهی و مهارت‌های حل مسئله در مراجعان کمک می‌کند (منبع). بر پایه این یافته‌ها، کارگاه «سقراط در اتاق درمان» فرصتی فراهم می‌کند تا درمانگران با تمرین پرسشگری سقراطی در موقعیت‌های واقعی، عمق گفتگو و اثربخشی فرایند درمان را تجربه کنند.

شواهد پژوهشی

۱. تغییر شناختی و کاهش علائم افسردگی

مطالعه‌ای روی ۱۲۳ مراجع CBT نشان داد استفاده از پرسشگری سقراطی در جلسات اولیه، از طریق واسطه‌گری تغییر شناختی به کاهش معنادار علائم افسردگی منجر می‌شود و برای مراجعانی با مهارت‌های شناختی پایین‌تر در ابتدای درمان، اهمیت ویژه‌ای دارد.

منبع: PubMed

۲. شتاب‌بخشی به روند درمان

در پژوهشی دیگر، درمانگرانی که از پرسشگری سقراطی استفاده کردند، در همان جلسات اولیه تغییرات مثبت قابل‌توجهی در علائم افسردگی مراجعان مشاهده کردند؛ تأثیری که پس از کنترل عوامل مرتبط با اتحاد درمانگری نیز پابرجا بود.

منبع: PMC

۳. اثربخشی در اختلالات اضطرابی و افسردگی (MCT)

فراتحلیلی در مجله Frontiers in Psychology نشان داد درمان مبتنی بر فراشناخت (MCT)، که از دیالوگ سقراطی برای به چالش کشیدن باورهای فراشناختی بهره می‌برد، اثربخشی بالایی در درمان اختلالات اضطرابی و افسردگی دارد.

منبع: Frontiers

۴. ادراک بهتر توسط مراجعان (Socratic vs. non‑Socratic)

مطالعه‌ای ویدئویی با مشارکت ۱۴۴ ناظر نشان داد جلسات مبتنی بر روش سقراطی، نسبت به سبک‌های آموزشی مستقیم (didactic)، امتیاز بالاتری در «مفهوم‌سازی مفید»، «حمایت از خوداتکایی» و «ترغیب به مشارکت در فعالیت‌های درمانی» کسب کردند.

منبع: PubMed

۵. تقویت خودآگاهی و مهارت‌های حل مسئله

بررسی ۳۰ سال پژوهش و تجربه بالینی حاکی از آن است که پرسشگری سقراطی، با ایجاد چارچوبی برای کاوش عمیق افکار، به مراجعان کمک می‌کند تا به بینش‌های جدید دست یابند و توان حل مسئله‌شان ارتقا یابد.

منبع: ResearchGate

تمرین عملی پرسشگری سقراطی در محیطی تعاملی و تمرکز بر فهم و خلق معنا به جای حفظ تکنیک‌های آماده در کارگاه‌های سقراط در اتاق درمان